Osmanlı Döneminde Mimarlar
Mimarlar Türkiye’de 19.Yüzyıla kadar Osmanlı ımparatorluğu saray teşkilatı içinde, "sermimar" Yönetiminde kamu yapılarını üreten "hassa mimarları" olarak yeralıyordu. Yapılara ilişkin kuralların belirlenmesi ve yapı faaliyetlerinin denetlenmesi bu kurum tarafından yapılıyordu. Kamu yapıları dışında konut vb. yapıların tasarımı ve uygulaması, loncalara bağlı "yapı ustaları" eliyle yürütülüyordu. 19. Yüzyılın ikinci yarısında batılaşma hareketleri içinde mimarların sarayda ve kamu dışı alanlardaki tarihi örgütlenmesinin de çözüldüğü görülmektedir.
Cumhuriyet Yılları’nda İlk örgütlenme
1928 yılından Mimarlar Odasının kurulduğu 1954 yılına kadar mimarlar, genel dernek statüsünde çalışan "Yüksek Mimarlar Birliği" ve "Mimarlar Derneği" ile mesleki örgütlenmelerini sürdürmüşlerdir. Mimarlar Derneği, mesleki etkinliğin geliştirilmesi ve yasal güvenceler sağlanmasında önemli kazanımlar elde etmiş, Mimarlar Odası’na devretmiştir.
Mimarlar Odasının Kuruluşu
Mimarlar Odası 1954 yılında çıkarılan 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimarlar Birliği yasası ile kurulmuştur. Yasa, Mimarlar Odasına şu görevleri vermektedir:
Mimarların ortak ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki çalışmalarını kolaylaştırmak,
Mesleğin genel çıkarlara uygun olarak gelişimini sağlamak,
Mimarların birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü hakim kılmak üzere meslek disiplinini korumak.
Meslek ve meslek çıkarlarıyla ilgili konularda resmi makamlarla işbirliği yaparak yardım ve önerilerde bulunmak,
Meslekle ilgili bütün mevzuat, normlar şartnameleri incelemek, bunlar hakkındaki görüş ve düşüncelerini ilgililere bildirmek.
1980’li yıllara kadar çalışmalarını ülkenin üç büyük kenti ıstanbul, Ankara ve İzmir’de kurulan şubeler ile yürüten Mimarlar Odasının bugün 21 ilde şubesi 79 kentte Temsilciliği ve 145 kentte Oda Temsilcisi bulunmaktadır.
Mimarlar Odası’nın örgüt Yapısı
Mimarlar Odasının genel Yönetim merkezi başkent Ankara’dadır ve iki yılda bir şube delegelerinin katılımıyla yapılan Genel Kurulda seçilen 7 kişilik bir Merkez Yönetim Kurulu (MYK) ile yönetilmektedir. Genel Kurulda ayrıca seçilen Onur Kurulu ile Denetleme Kurulu da Oda merkezinde görev yapmaktadır. Mimarlar Odası Yönetim Kurulu çalışmalarını, görevlendirdiği Uluslararası ılişkiler, Yayın, Eğitim, Yarışmalar, Mesleği Uygulama ve Mesleki Denetim Komiteleri eliyle ve şubelerle ilişkili olarak yürütmektedir.
Oda çalışmalarının ağırlıklı bir bölümü şubeler tarafından gerçekleştirilmekte, Oda (MYK) merkezi birimler arasında eşgüdümü sağlamakta, genel politikaları belirlemekte ve meslek örgütlenmesini merkezi düzeyde temsil etmektedir. Mimarlar Odası şubeleri iki yılda bir, şubelere kayıtlı bütün mimarların katılımıyla yapılan genel kurullarda seçilen Yönetim kurulları tarafından yönetilmektedir.
Temsilcilikler, mimar sayısının sınırlı olduğu kentlerde bölgedeki şubelere bağlı olarak çalışırlar ve ayrı Yönetim kuralları vardır. Mesleki Denetim Görevlileri ise, mimar sayısı temsilcilik kurulmasına yeterli olmayan küçük kentlerde, mimarlık hizmetlerinin denetimi amacıyla, kentteki üyelerin önerileri dikkate alınarak şube Yönetim Kurulu tarafından atanır.
Mesleğin Uygulanmasında Mimarlar Odası
Mimarlar Odası, mesleğin uygulanmasında etkin bir konum kazanmıştır. Oda örgütünün bulunduğu çoğu kentte, belediyelerle, yapılan protokoller uyarınca, mimari projeler belediyece onaylanmadan önce Oda denetiminden geçmektedir. Koruma Kurullarınca onaylanacak projeler için de Oda denetimi gerekmektedir.
Bu uygulama hükümet ve belediyelerin siyasal tutumuna göre zaman zaman aksayabilmekte, bu nedenle Oda uygulamanın yasal zorunluluk haline gelmesi için çalışmaktadır.
Mimarlar Odası, ülkede resmi kuruluşlarca açılan ulusal ve uluslararası mimari proje yarışmalarının Odaca ve UIA tarafından benimsenen kurallara uygun düzenlenmesi konusunda titizlik göstermektedir. Resmi yarışmalarda jüri üyelerinin çoğunluğu Mimarlar Odası Yarışmalar Komitesi tarafından önerilen adaylar arasından belirlenmektedir.
Mimarlar Odası ayrıca her iki yılda bir düzenlediği Ulusal Mimarlık Sergisi ve ödüller ile kamuoyunda mesleğin tanıtılmasını ve mimarlık ürünlerinin değerlendirilmesini sağlamaktadır.